28 kwietnia 2025 roku doszło do największej awarii energetycznej w historii współczesnej Hiszpanii i Portugalii. W wyniku nagłego załamania stabilności sieci, prąd przestał płynąć do milionów gospodarstw domowych i instytucji. Zasilanie zostało przerwane także w południowej Francji oraz Andorze. Władze przywracały energię przez kilkanaście godzin. Incydent ten wzbudził obawy o stan bezpieczeństwa energetycznego w innych krajach Unii Europejskiej, w tym w Polsce.

Blackout - hiszpański operator REE odnotował nagły spadek częstotliwości

Blackout rozpoczął się w poniedziałek około godziny 12:30. Operator Red Eléctrica de España odnotował błyskawiczny spadek częstotliwości sieci – z 50 Hz do poziomu poniżej 49 Hz. W wyniku działania zabezpieczeń systemowych automatycznie wyłączono szereg elektrowni. Utracono ponad połowę dostępnej mocy w całym kraju. To uruchomiło kaskadową reakcję, która objęła również Portugalię – kraj silnie uzależniony od importu energii z Hiszpanii.

W reakcji na zakłócenia portugalski operator REN zdecydował się tymczasowo zawiesić transgraniczny przesył energii. Działanie to miało zapobiec dalszemu przeciążeniu krajowego systemu. W efekcie także Portugalia została pozbawiona zasilania na dużą skalę. Awarie dotknęły również przygraniczne regiony południowej Francji oraz Księstwo Andory.

Awaria prądu - infrastruktura publiczna sparaliżowana, odnotowano ofiary śmiertelne

Zanik napięcia unieruchomił transport publiczny w największych miastach – w tym metro i kolej podmiejską. Ewakuowano setki pasażerów uwięzionych w tunelach i na trasach. Awaria objęła również sygnalizację świetlną i infrastrukturę drogową, co doprowadziło do setek kolizji i korków. Liczne placówki medyczne przeszły na zasilanie awaryjne. W szpitalach doszło do opóźnień operacji i problemów z obsługą respiratorów.

W Hiszpanii odnotowano kilka zgonów spowodowanych brakiem dostępu do aparatury ratującej życie. Sytuacja była szczególnie trudna w mniejszych placówkach, które nie dysponowały odpowiednimi systemami awaryjnymi. Władze szacują, że łączne straty gospodarcze przekroczyły 1,6 miliarda euro. W samej Portugalii awaria dotknęła ponad 80% mieszkańców kraju.

Źródła awarii prądu - niestabilność systemu i rola OZE

Wstępne ustalenia operatorów sieci wykluczają cyberatak jako przyczynę blackoutów. Analiza wskazuje na nagłe zakłócenia pracy jednostek wytwórczych w południowo-zachodniej części Hiszpanii – regionie o dużym udziale fotowoltaiki i energetyki wiatrowej. Ze względu na wysokie nasłonecznienie i dużą zmienność produkcji, sieć mogła stracić możliwość zrównoważenia podaży z popytem.

Eksperci zwracają uwagę na złożoność zarządzania systemem energetycznym, w którym rosnący udział OZE wymaga zaawansowanych narzędzi prognozowania, bilansowania i magazynowania energii. Dotychczasowe systemy rezerwowe okazały się niewystarczające, by w czasie rzeczywistym zareagować na tak gwałtowną utratę mocy.

Blackout w Hiszpanii i Portugalii - reakcja rządów i działania Unii Europejskiej

Władze Hiszpanii i Portugalii zapowiedziały uruchomienie niezależnych dochodzeń oraz przegląd procedur zarządzania kryzysowego w sektorze energetycznym.

Premier Hiszpanii Pedro Sánchez ogłosił powołanie specjalnej komisji ds. bezpieczeństwa energetycznego, która ma przygotować nową strategię integracji OZE i wzmacniania odporności sieci.

Portugalskie Ministerstwo Infrastruktury i Energii zadeklarowało przyspieszenie inwestycji w systemy magazynowania energii i cyfrowe zarządzanie siecią. Komisja Europejska zadeklarowała przeprowadzenie analizy technicznej incydentu i przygotowanie rekomendacji dla całej wspólnoty.

Czy grozi nam blackout? Polska w europejskim systemie elektroenergetycznym

Polska jest częścią europejskiego systemu synchronizacji sieci ENTSO-E. Krajowy operator PSE posiada możliwość importowania i eksportowania energii elektrycznej do sąsiednich krajów, w tym Niemiec, Czech, Litwy i Szwecji. W 2024 roku Polska wielokrotnie eksportowała energię, jednak w czasie szczytów zapotrzebowania także korzystała z importu.

W sytuacjach niedoboru mocy – takich jak fale upałów, awarie bloków węglowych czy niskie uzyski z OZE – import energii stanowi istotny element bilansowania systemu. Przykład z 2021 roku pokazuje, że przy kumulacji kilku niekorzystnych czynników krajowy system może wymagać wsparcia z zewnątrz.

Obecnie udział odnawialnych źródeł energii w miksie energetycznym Polski rośnie, co zwiększa potrzebę inwestycji w magazyny energii, elastyczne źródła mocy i cyfrowe narzędzia zarządzania siecią.

Technologie zabezpieczające i nowe inwestycje w Polsce

Polski system energetyczny dysponuje mechanizmami ochrony przed przeciążeniami, jednak rozwój OZE stawia przed operatorami nowe wyzwania. Systemy takie jak R-GRID – rozwijane przy wsparciu NATO – testują wykorzystanie sztucznej inteligencji do monitorowania i przewidywania anomalii w sieci.

Równolegle rozwijane są inwestycje w bateryjne magazyny energii, linie przesyłowe dużej mocy oraz systemy dynamicznego zarządzania popytem. W 2025 roku PSE planuje uruchomienie kolejnych projektów zwiększających odporność sieci na zakłócenia, a Ministerstwo Klimatu zapowiedziało aktualizację Krajowego Planu na rzecz Energii i Klimatu w kontekście wniosków z wydarzeń na Półwyspie Iberyjskim.

Awaria w Hiszpanii i Portugalii to sygnał ostrzegawczy dla całej Europy

Incydent z 28 kwietnia 2025 roku unaocznił, jak wrażliwe mogą być zintegrowane systemy energetyczne wobec gwałtownych zmian w produkcji i zużyciu energii. Integracja OZE bez równoległego rozwoju infrastruktury sterującej, magazynującej i bilansującej niesie realne ryzyko wystąpienia podobnych awarii.

Choć Polska nie doświadczyła dotychczas blackoutu na taką skalę, eksperci nie wykluczają, że przy braku odpowiednich działań prewencyjnych również nasz system może w przyszłości stanąć w obliczu poważnego kryzysu.